Witold Karol Jan Rothenburg-Rościszewski

Nagrobek (symboliczny)

Kliknij obraz, by obejrzeć go w powiększeniu

Biogram

Witold Karol Jan Rothenburg-Rościszewski (ur. 15 lipca 1901 w Korniach, zm. w kwietniu 1943)

Pochodził z ziemiańskiej rodziny o tradycjach walki o niepodległość Polski.

Nauki pobierał w gimnazjum w Wilnie, następnie w Permie, gdzie wraz z rodzicami ewakuowany został przez carskie władze podczas I wojny światowej i w Nowosybirsku. W 1918 po rewolucji październikowej, wstąpił na krótko do oddziałów gen. Kołczaka, służąc w 1 pułku strzelców. Dostał się następnie do 1. pułku ułanów 5. Dywizji Syberyjskiej, gdzie awansował do stopnia kaprala. Uczestniczył w walkach z bolszewikami, a w styczniu 1920 dostał się do niewoli. Do Polski wrócił w marcu 1922 w wyniku repatriacji. W 1932 mianowany został porucznikiem rezerwy.

W latach 1923-1927 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, a w 1926 ukończył Szkołę Nauk Politycznych w Warszawie. Należał w tym czasie do Bratniej Pomocy, Młodzieży Wszechpolskiej oraz Obozu Wielkiej Polski. W 1933 zakończył aplikację i został wpisany na listę adwokatów.

W 1934 był działaczem Obozu Narodowo-Radykalnego. Według Wojciecha Muszyńskiego należał też do Organizacji Polskiej, czyli tajnej i elitarnej struktury kierowniczej ONR.

Po rozłamie w ONR w kwietniu 1935 należał do kierownictwa ONR-ABC. Wkrótce jednak przeszedł do RNR Falanga. Od 1936 współredagował tygodnik „Falanga”, w którym przedstawiał poglądy antykomunistyczne i antyżydowskie. Podpisał również Zasady Programu Narodowo-Radykalnego (tzw. Zielony program) – czyli deklarację ideową Falangi. W grudniu 1938 kandydował (bez powodzenia) do rady miasta Warszawy z listy Narodowo-Radykalnego Komitetu Odżydzenia Warszawy. Aż do wybuchu wojny pozostawał zwolennikiem Bolesława Piaseckiego.

W związku z działalnością w ONR był aresztowany, po raz pierwszy w 1934. Skazano go wtedy na 1,5 roku więzienia, pobyt został skrócony przez amnestię. Po raz drugi aresztowano go w lutym 1937, po zamachach na żydowskie sklepy organizowanych przez Falangę. Wówczas został uniewinniony.

Jako porucznik rezerwy od sierpnia 1939 Rościszewski był wojskowym komendantem stacji Tarnowskie Góry. Po jej ewakuacji dołączył do szwadronu ułanów i szukał przydziału. Dostał się do niewoli niemieckiej, uciekł jednak z obozu jenieckiego w Ostrowcu Świętokrzyskim i powrócił do Warszawy.

Rościszewski był wśród twórców organizacji Pobudka, powstałej 15 października 1939, założonej przez działaczy byłego RNR Falanga. Został jej komendantem i redaktorem wydawanego przez nią pisma Pobudka. W kwietniu 1940 Pobudka połączyła się z kilkoma innymi organizacjami prawicowymi, tworząc Konfederację Narodu. Rościszewski dążył do scalenia tych wszystkich organizacji w ramach Związku Walki Zbrojnej i na tym tle wszedł w konflikt z Piaseckim, który chciał tworzyć własne, odrębne struktury. W 1941 opuścił Konfederację Narodu i przystąpił do ZWZ. Razem z działaczami Pobudki wszedł w 1942 w skład Społecznej Organizacji Samoobrony, zostając zwierzchnikiem jej Wydziału Informacyjno-Wykonawczego.

Od połowy 1942 uczestniczył w działaniach organizacji Wachlarz, gdzie pełnił funkcję dowódcy oddziału wywiadowczego. Współorganizował akcje dywersyjne i wywiadowcze. Uczestniczył m.in. w przygotowaniach akcji rozbicia więzienia w Pińsku (18 stycznia 1943), a bezpośrednio brał udział w próbie spalenia kartotek Arbeitsamtu przy ul. Kredytowej w Warszawie (23 stycznia 1943).

Współpracował z Kierownictwem Walki Cywilnej oraz Komórką Bezpieczeństwa Delegatury Rządu RP na Kraj. Uczestniczył również w sekcji likwidacyjnej. Kierował m.in. wykonaniem wyroku na Jerzym Mostowiczu (właśc. Weisbergu), agencie gestapo, który jako prezes Organizacji Zjednoczenia Słowian przeniknął do kierownictwa Społecznej Organizacji Samoobrony, a także na oficerze policji, Romanie Święcickim.

Rościszewski uczestniczył w akcjach polskiego podziemia dotyczących pomocy Żydom. Wspierał też materialnie ukrywającego się prawnika Wacława Tajtelbauma-Tarskiego. Współpracował m.in. z Zofią Kossak, Ireną Sendlerową i ks. Marcelim Godlewskim. Według Sendlerowej, Rościszewski pomagał w wyprowadzaniu dzieci z warszawskiego getta:

Był adwokatem, znał dobrze gmach sądów przy ul. Leszno; znał tamtejszych woźnych, do których można było mieć zaufanie, a niektórzy z nich mieli w swym posiadaniu klucze do zapasowych drzwi, prowadzących na stronę tzw. aryjską. Po takim wyprowadzeniu adw. Rościszewski umieszczał dzieci albo w zakładzie-zakonie w Chotomowie pod Warszawą lub u swoich znajomych, płacąc im za utrzymanie ze swoich funduszów aż do swojego aresztowania.

Szymon Datner określał ówczesny stosunek Rościszewskiego do Żydów jako „pozytywny i serdeczny".

Witold Rościszewski został aresztowany przez gestapo 6 kwietnia 1943 w mieszkaniu przy ul. Bukowińskiej w Warszawie. Według Andrzeja Kunerta, przyczyną aresztowania były wymuszone zeznania Władysława Hackiewicza, żołnierza „Wachlarza”, znającego Rościszewskiego z czasów „Falangi”. Według Władysława Grabowskiego i Bogdana Gadomskiego, Rościszewskiego wydał współpracujący z gestapo Józef Mützenmacher. Z kolei Korboński przypuszczał, że chodziło o zemstę osobistą narzeczonej agenta gestapo, Jerzego Mostowicza, na którym Rościszewski wykonał wyrok.

Rościszewski po aresztowaniu otrzymał propozycje współpracy antykomunistycznej i antyżydowskiej, które odrzucił. Przekazał z aresztu dwa grypsy, ostatni 20 kwietnia 1943. Zamordowany został niedługo potem, prawdopodobnie w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Miejsce jego pochówku jest nieznane.

Symboliczny grób Rościszewskiego znajduje się na cmentarzu leśnym w Laskach. W warszawskim kościele św. Marcina znajduje się poświęcona mu tablica pamiątkowa.W 1938 otrzymał Medal Niepodległości.W 1993 otrzymał pośmiertnie odznaczenie Sprawiedliwy wśród Narodów Świata nadawane przez Instytut Jad Waszem jako 5309 osoba na świecie.

Kliknij, by powrócić do poprzedniej strony